13 Οκτώβρη 1944 Η μάχη της Ηλεκτρικής



Ύστερα από 1.264 μέρες φασιστικής σκλαβιάς, στις 12 Οκτώβρη 1944, η Αθήνα απελευθερώνεται από τους ναζί κατακτητές που υποχωρούν κάτω από τα συνεχή χτυπήματα των τμημάτων του ΕΛΑΣ.

Ενώ όμως στην Αθήνα ο λαός πανηγυρίζει για την απελευθέρωση, στον Πειραιά η μάχη για την σωτηρία της πατρίδας συνεχίζεται. Οι Γερμανοί σκοπεύουν πριν αποχωρήσουν να προκαλέσουν τεράστιες καταστροφές στην υποδομή του τόπου. Βασικός τους στόχος είναι να τινάξουν στον αέρα την «Ηλεκτρική» στο Κερατσίνι.

Το εργοστάσιο της «Ηλεκτρικής» ήταν η σημαντική ενεργειακή μονάδα της χώρας που τροφοδοτούσε ολόκληρο το λεκανοπέδιο. Αν καταστρεφόταν το εργοστάσιο της Ηλεκτρικής, το μόνο που παρήγαγε ηλεκτρική ενέργεια, οι ζημιές και τα θύματα θα ήταν ανυπολόγιστα. Η Αθήνα και ο Πειραιάς για πολλούς μήνες θα βυθίζονταν στο σκοτάδι. Για μεγάλο διάστημα δε θα δούλευαν τα εργοστάσια και θα υπολειτουργούσε το λιμάνι. Ο Ηλεκτρικός Σιδηρόδρομος και τα τραμ που εκτελούσαν τη γραμμή Αθήνας – Πειραιά θα παροπλίζονταν.

Η μάχη για την σωτηρία της Ηλεκτρικής ήταν ζωτικής σημασίας. Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ Πειραιά που απαρτιζόταν από το 6ο Σύνταγμα με τέσσερα τάγματα, με καπετάνιο τον κομμουνιστή ηγέτη Νίκανδρο Κεπέση, ήταν σε πλήρη επιφυλακή. Η υπεράσπιση του εργοστασίου από τον ΕΛΑΣ καταγράφηκε στην ιστορία ως η θρυλική «Μάχη της Ηλεκτρικής»

«Στο Κερατσίνι οι μαχητές του ΕΛΑΣ παρέμεναν σε ετοιμότητα. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι Γερμανοί αποχωρώντας είχαν την εντολή να καταστρέψουν όλες τις μεγάλες – και όχι μόνο- βιομηχανικές μονάδες σε όλο το μήκος της βιομηχανικής ζώνης, καθώς και τις λιμενικές εγκαταστάσεις. Ήδη από το πρωί της 12ης Οκτωβρίου ο Πειραιάς, ο οποίος ήταν από άκρη σε άκρη υπονομευμένος, συνταράχτηκε από τις απανωτές εκρήξεις των ανατινάξεων των κτηρίων του Τελωνείου, του Λιμεναρχείου, των εγκαταστάσεων του ΟΛΠ κ.ά., ενώ οι μαχητές του ΕΛΑΣ έδιναν σκληρές μάχες με τους αποχωρούντες Γερμανούς(…).




Το πρωί της 12ης Οκτωβρίου η γερμανική φρουρά του εργοστασίου της “Ηλεκτρικής”, η οποία αποτελείτο από σαράντα άνδρες, είχε απομονώσει όλους τους εργαζομένους της προηγούμενης βάρδιας (περίπου 300 άτομα) στους θαλάμους και είχε υπονομεύσει με καλωδιώσεις ανατίναξης τις τεράστιες ποσότητες εκρηκτικών που υπήρχαν στο εργοστάσιο δύο-τρεις μήνες πριν, τοποθετημένα κάτω από τις τουρμπίνες ηλεκτροπαραγωγής (…). Αμέσως κινητοποιήθηκαν δυνάμεις του 1ου τάγματος του ΕΛΑΣ και κατέλαβαν θέσεις μάχης γύρω από την “Ηλεκτρική”. Επικοινώνησαν με το Νίκανδρο Κεπέση, καπετάνιο του 6ου Ανεξάρτητου Συντάγματος, και το διοικητή Σωτήρη Κύβελο, και ζήτησαν οδηγίες. Ο Βαρυτιμίδης άρχισε διαπραγματεύσεις μέσω μιας εργαζόμενης στο εργοστάσιο με το διοικητή της φρουράς, εγγυώμενος την ασφαλή αποχώρηση των Γερμανών, εφόσον δεν ανατίναζαν τις εγκαταστάσεις και εφόσον βέβαια απελευθέρωναν τους αιχμαλώτους. Και ενώ οι διαβουλεύσεις συνεχίζονταν, ξαφνικά εμφανίστηκε μια ομάδα τριάντα περίπου Γερμανών ποδηλατιστών, προερχόμενων από το εργοστάσιο ΚΟΠΗ -που μόλις είχε καταληφθεί από τον ΕΛΑΣ- οι οποίοι πυροβολώντας κατευθύνονταν από την οδό Αναπαύσεως προς την «Ηλεκτρική». Ο ΕΛΑΣ απάντησε στα πυρά και η συμπλοκή γενικεύτηκε. Οι ποδηλατιστές (…) αναγκάστηκαν να αποδεχθούν τους όρους του ΕΛΑΣ και να ελευθερώσουν τους εργαζόμενους, ώστε να αποχωρήσουν οι ίδιοι με ασφάλεια (…).

Παρ’ όλα αυτά επειδή υπήρχε ο φόβος να επιστρέψουν οι Γερμανοί και να προσπαθήσουν να ανατινάξουν το εργοστάσιο, και με δεδομένο ότι οι δυνάμεις του εχθρού δρούσαν ακόμη στην περιοχή του Περάματος, αποφασίστηκε οι αντιστασιακές ομάδες να τεθούν σε επιφυλακή (…).

Τα χαράματα της 13ης Οκτωβρίου η περιοχή συγκλονίστηκε από τη δυνατή έκρηξη που προκλήθηκε από την ανατίναξη των εγκαταστάσεων της Shell στο Πέραμα. Αμέσως εκδηλώθηκε γενική κινητοποίηση των κατοίκων, οι οποίοι έστησαν πρόχειρα οδοφράγματα αποκλείοντας την περιοχή, ενώ το 2ο τάγμα του ΕΛΑΣ της Κοκκινιάς τοποθετήθηκε στο νεκροταφείο, προκειμένου να εμποδίσει πιθανές μετακινήσεις άλλων γερμανικών δυνάμεων.





Στις 6.45 εμφανίστηκε το γερμανικό απόσπασμα που είχε ανατινάξει τη Shell και το οποίο είχε λάβει τη διαταγή να καταστρέψει τα εργοστάσια του Αγίου Γεωργίου και του Νέου Φαλήρου, όπως ομολόγησε αργότερα ο επικεφαλής Γερμανός Χανς Λίντερμαν που συνελήφθη αιχμάλωτος. Το απόσπασμα ανήκε στο ειδικό επί των ανατινάξεων τμήμα του Μηχανικού των Es Es. Αποτελείτο από 56 άνδρες βαριά οπλισμένους με αυτόματα και τέσσερα μηχανοκίνητα πολυβόλα (…) μόλις οι Γερμανοί πλησίασαν την πύλη του εργοστασίου, ο σκοπευτής Χρήστος Φερούσης πυροβόλησε μέσα από το εργοστάσιο τον οδηγό του πρώτου οχήματος, υποχρεώνοντας τη φάλαγγα να ακινητοποιηθεί κοντά στο γεφυράκι. Αμέσως μια χειροβομβίδα ανατίναξε ένα από τα γερμανικά οχήματα. Αιφνιδιασμένοι οι Γερμανοί δέχτηκαν καταιγιστικά πυρά από μια απόσταση περίπου εξήντα – εκατό μέτρων, που προερχόταν από όλες τις κατευθύνσεις (…).



Μετά το τέλος της μάχης της Ηλεκτρικής φωτογραφίζονται Ελασίτες με αιχμαλώτους Γερμανούς. Δεύτερος από αριστερά ο επικεφαλής των Γερμανών Λίμπερμαν (αρχείο ΠΕΑΕΑ Κερατσινίου – από το blog του Γ.Τσιρίδη)

Aρχισε έτσι η επίθεση των δυνάμεων του ΕΛΑΣ, του οποίου ο υποτυπώδης οπλισμός αποτελείτο από λίγα ταλαιπωρημένα και αναξιόπιστα ιταλικά όπλα, μερικά περίστροφα και αρκετές χειροβομβίδες, στις οποίες ουσιαστικά στήριξαν όλη την επιχείρηση. Οι Γερμανοί προέβαλαν σθεναρή αντίσταση, γεγονός που ανάγκασε τον Βαρυτιμίδη και το Μωυσιάδη να ζητήσουν ενισχύσεις από τις εφεδρικές δυνάμεις της Κοκκινιάς. Πράγματι, ο κομματικός υπεύθυνος του Κερατσινίου Μίχος, μετά από συνεννόηση με τον αντίστοιχο υπεύθυνο της Κοκκινιάς, Παράσχο, επιβιβάστηκαν σε τρεις πυροσβεστικές αντλίες και έσπευσαν στον τόπο της συμπλοκής.

Έπειτα από σκληρή μάχη που διήρκεσε περισσότερο από τρεις ώρες, άρχισε η σταδιακή παράδοση των Γερμανών, οι οποίοι ήδη μετρούσαν εννέα νεκρούς και δεκαέξι τραυματίες (…). Είκοσι περίπου συνελήφθησαν αιχμάλωτοι μεταξύ αυτών και ο επικεφαλής τους Λίντερμαν.

Το εργοστάσιο της “Ηλεκτρικής”, μια σημαντική ενεργειακή μονάδα της χώρας που τροφοδοτούσε ολόκληρο το λεκανοπέδιο, είχε διασωθεί. Επιπλέον, η εξουδετέρωση του αποσπάσματος ανατινάξεων των Ες Ες απέτρεψε τεράστιες καταστροφές σε εγκαταστάσεις υποδομής, καθοριστικές για την οικονομία της Ελλάδας.

Στο πεδίο της τιμής, όμως, 11 πατριώτες είχαν σκοτωθεί και άλλοι 8 ήταν τραυματίες. Την ημέρα που ολόκληρη η Ελλάδα πανηγύριζε, το ηρωικό Κερατσίνι κήδευε τους νεκρούς της μάχης της “Ηλεκτρικής” στον περίβολο του εργοστασίου, υπό την επιβλητική παρουσία ενόπλων τμημάτων του ΕΛΑΣ. Πένθος από τη μια και χαρμόσυνες κωδωνοκρουσίες από την άλλη, να καλούν τον κόσμο στη μεγαλειώδη παρέλαση της Νίκης που γίνεται υπό ασταμάτητη βροχή. Το σύνθημα που κυριαρχούσε παντού ήταν “ΕΛΑΣ – Λαοκρατία”
».

Αυτή ήταν η τελευταία μάχη του ΕΛΑΣ ενάντια στους Γερμανούς στο λεκανοπέδιο. Η μάχη για την σωτηρία της Ηλεκτρικής. Για να μην στερηθεί ο λαός και ο τόπος το αγαθό του ρεύματος. Γιατί ακόμα και την ώρα που αποχωρούσαν από την Ελλάδα, αυτήν ήταν που είχαν βάλει στο μάτι οι Γερμανοί: Την «Ηλεκτρική».

Αφήγηση του Ν. Λαγωνίκα

Η ΠΑΟΥΕΡ όπως την λέγαμε τότε, έδινε ηλεκτρική ενέργεια στην Αθήνα, στον Πειραιά, στην Αττική, ίσως και πιο πέρα ακόμη, σε όλα τα εργοστάσια, στα σπίτια, στα μαγαζιά.
Εγγλέζικο εργοστάσιο με τον Κεμπ Γενικό Διευθυντή, ένα Εγγλέζο κέρβερο στην δουλειά του όπως άκουγα τους μεγάλους που δούλευαν εκεί είτε προσέφεραν διάφορες εξωτερικές υπηρεσίες σ’ αυτό.

Για την ανατίναξη της ΠΑΟΥΕΡ οι Γερμανοί έστειλαν μια φάλαγγα περίπου από στρατιώτες 50-60 χρονών, ίσως της 999 μεραρχίας που την είχαν για οπισθοφυλακή και ανατινάξεις.
Επήγαν πρώτα στο ΙΚΟΝΙΟ σης δεξαμενές πετρελαίου της ΣΕΛ και της ΣΟΚΟΝΥ και τις ανατίναξαν όλες.

Το θέμα της ανατίναξης των δεξαμενών είναι φοβερό.

Από του Τρίμπαλη στην αρχή και μετά πιο ψηλά από τον Άη-Γιώργη τα παιδικά μας μάτια είδαν τα καζάνια όπως λέγαμε τις δεξαμενές που είχαν διάμετρο 15-20 μέτρα και ύψος 15 μέτρα περίπου να ανατινάσσονται να παίρνουν φωτιά και φλεγόμενες να καίνε ότι υπήρχε εκεί.

Αφού τελείωσαν στις δεξαμενές ξεκίνησαν για την ΠΑΟΥΕΡ. Εκεί τους περίμεναν οι Έλληνες του ΕΛΑΣ 

Η μάχη στο ΚΕΡΑΤΣΙΝΙ άρχισε πριν από το μεσημέρι σε μια βουβή ημέρα, έτσι τουλάχιστον μου φαινότανε. Όλα τα ‘σκιαζε ο φόβος. Η κυκλοφορία στα Ταμπούρια – Αμφιάλη – Ευγένεια ήταν ελάχιστη. Όλοι καταλάβαιναν την σοβαρότητα της καταστάσεως και ανέμεναν άγρια αντίποινα αν νικούσαν οι Γερμανοί.

Μόνο εμείς οι πιτσιρικάδες, για μια ακόμη φορά, όπως συνέβαινε σε όλη την Κατοχή δεν ζυγίζαμε τον κίνδυνο και κυκλοφορούσαμε, βέβαια με προφυλάξεις για τον φόβο καμίας αδέσποτης.

Η Μάχη άρχισε μόλις η Φάλαγγα των Γερμανών πέρασε του Σταυριανού και ζύγωσε την ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ, με πυκνά πυρά πολυβόλων.

Τα μυδράλια να κροταλίζουν και με τους όλμους να μας κουφαίνουν αν και ήμασταν αρκετά μακριά. Οι χειροβομβίδες έπεφταν σύννεφο. Αναγκαστήκαμε να «οπισθοχωρήσουμε» και πήγαμε στο πεζοδρόμιο του σπιτιού του Γρηγόρη του Κουμπή και περιμέναμε την έκβαση της Μάχης που κράτησε αν θυμάμαι καλά 3 με 4 ώρες.

Οι Γερμανοί συγκριτικά με τους δικούς μας ήταν Βαριά οπλισμένοι. Οι ‘Ελληνες πολέμησαν γενναία. Οι Γερμανοί πολέμησαν σκληρά αλλά με τί ιδανικά; Ο Ναζισμός ψυχορραγούσε. Ο Χίτλερ τους είχε πάρει στο λαιμό του και μαζί όλη την Ευρώπη με εκατομμύρια νεκρούς και σακατεμένους και όχι μόνο.

Στην Μάχη της ΠΑΟΥΕΡ έπεσαν 17 αντάρτες, πολεμώντας σαν ήρωες, και επαναλαμβάνοντας σε μικρογραφία το Αλβανικό Έπος 1940-41. Θυμάμαι έναν ελασίτη, τον Γιώργο τον Γκιόρδα που έπεσε στην μάχη πολεμώντας όρθιος όπως είπαν, και τον γάζωσαν τα μυδράλια.

Πριν από κάμποσες ημέρες τον είχα δει στην πόρτα της θειας Λευτέραινας στην γειτονιά μου, κολλητά να προσπαθεί να κρυφθεί, ίσως για να αποφύγει τους Γερμανούς, με ένα γερμανικό παραμπέλλουμ στην ζώνη του.

Οι περισσότεροι Γερμανοί σκοτώθηκαν, οι υπόλοιποι επιάστηκαν αιχμάλωτοι.

Όταν τελείωσε η μάχη, πήγαμε και είδαμε το πεδίο της Μάχης, βραχώδες, ανώμαλο, με μικρούς θάμνους από την θάλασσα μέχρι και τις πρώτες πολυκατοικίες στην Ευγένεια.
Ανάμεσα στους βράχους, σε πρόχειρα γιατάκια και αμπριά είδαμε πηγμένα αίματα και σκόρπια κράνη και άλλα στρατιωτικά είδη.

Τους πεσόντες Έλληνες και Γερμανούς τους είχαν πάρει.

Η κηδεία των Ελλήνων πεσόντων ήταν Πάνδημος μεγαλοπρεπής και συγκινητική. Αμέτρητα πλήθη κόσμου εβγήκαν στους δρόμους να γιορτάσουν την νίκη, την ελευθερία και να αποτίσουν φόρο τιμής στους ήρωες. Τα πλήθη είχαν απλωθεί από την ΠΑΟΥΕΡ σε όλη την Αγχιάλου μέχρι την Υπαπαντής και την Αιτωλικού.

Ο κόσμος, ο Λαός, όλοι τραγουδούσαν το «επέσατε θύματα αδέλφια εσείς».

το κείμενο δημοσιεύεται σε ηλεκτρονική σελίδα του Συλλόγου Αποφοίτων του Ε’ Γυμνασίου Αρρένων Πειραιώς “Ο Θεμιστοκλής”

You Might Also Like

0 σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις

Δημοφιλείς 30 ημέρες

Δημοφιλείς 7 ημέρες